Patronat Narodowy
Legia Akademicka - ochotnicza formacja wojskowa młodzieży studenckiej uczelni warszawskich, szkoląca ją w dziedzinie przysposobienia obronnego. Była popierana przez Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego.
Powstała 12 grudnia 1918. Tworzyła ją młodzież, która wstąpiła do niej w ramach poboru lub ochotniczego zaciągu. Decyzja o utworzeniu Legii została podjęta 6 listopada 1918 podczas wiecu akademickiego na Politechnice Warszawskiej. Zgodę na wstępowanie studentów do Legii Akademickiej wyraziły Senaty Akademickie trzech warszawskich uczelni: Politechniki Warszawskiej, Uniwersytetu Warszawskiego i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Oprócz Warszawy, Legie Akademickie zostały także utworzone w ośrodkach naukowych w: Lublinie, Krakowie, Poznaniu, Wilnie i Lwowie. Organizatorem i dowódcą batalionu akademickiego w Krakowie był Stanisław Miller.
11 listopada utworzono Akademicki Komitet Wykonawczy. Utworzono też Komendę Legii Akademickiej, która miała swoją siedzibę przy Al. Ujazdowskich 26. Natomiast studenci należący do Legii od 15 listopada zostali umieszczeni w koszarach przy ul. Nowowiejskiej (obecnie ten odcinek ulicy nosi nazwę Al. Wyzwolenia), skąd w niedługim czasie Legia całościowo została przeniesiona do koszar przy ul. 11 Listopada – na Pradze.
W pierwszych dniach po utworzeniu Legii Akademickiej jej członkowie pełnili służbę wartowniczą budynkach instytucji państwowych i wojskowych oraz składach i magazynach przejętych od wojsk niemieckich.
17 listopada Legia została przeorganizowana w 5 Pułk Piechoty, a w grudniu tego roku – w 36 pułk piechoty, który w kwietniu 1929 otrzymał nazwę 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej. Dowódcą pułku został płk dypl. Juliusz Ulrych.Organizatorem i pierwszym dowódcą tego dwubatalionowego oddziału Legii Akademickiej był por. Kazimierz Jędrzej Sawicki. Na dowódcę 1 batalionu został wyznaczony Roman Umiastowski (student Wydziału Humanistycznego), a 2 batalionu – Tadeusz Fiweger (student Wydziału Lekarskiego). 26 listopada tego roku nowym dowódcą Legii został mjr Zygmunt Bobrowski.
Wojna polsko-rosyjska 1920 zakończyła działalność Legii Akademickiej. Reaktywowano ją dopiero w 1929, lecz na krótko, bowiem do początku sierpnia 1932. Zaostrzenie sytuacji międzynarodowej grożące wojną spowodowało kolejne reaktywowanie działalności Legii Akademickiej – na rozporządzenia Rady Ministrów z 27 listopada 1937. Jej zadaniem było wówczas objęcie programowaniem wojskowym zarówno studentów, jak i studentki. Nowo utworzona organizacja nie miała jednak zbyt dużo czasu na realizacje powierzonych jej zadań bowiem 1 września 1938 formacje Legii Akademickiej włączone zostały do oddziałów Obrony Narodowej, jako służby uzupełniającej, przewidzianej ustawą o powszechnym obowiązku służby wojskowej.
W tym czasie Legia Akademicka podporządkowana była bezpośrednio ministrowi spraw wojskowych. Naczelna Komenda Legii Akademickiej była organem ministra spraw wojskowych, ale podlegała mu poprzez Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Organem wykonawczym komendanta był sztab, który jednocześnie był sztabem Warszawskiej Legii Akademickiej. Komendantem Naczelnym Legii Akademickiej minister spraw wojskowych mianował ppłk dypl. Tadeusza R. Rostworowskiego. Działalność Legii Akademickiej polegać miała na ćwiczeniach wojskowych prowadzonych w warunkach koszarowych, wykładach w salach uniwersyteckich oraz wychowaniu fizycznym na boiskach i innych obiektach sportowych. Głównym celem było upowszechnianie wiedzy wojskowej i wychowanie w duchu szlachetnego polskiego militaryzmu jako wyrazu siły twórczej dla użycia jej w sprawach słusznych i sprawiedliwych. Początkowo przysposobieniem wojskowym objęto studentów czterech pierwszych semestrów oraz potrzebną liczbę oficerów rezerwy dla starszych lat studiów, powoływanych na stanowiska dowódców, instruktorów i referentów Legii Akademickiej.
W PRL-u jej działalność została zawieszona.
W Szczecinie Legia Akademicka została ponownie reaktywowana 22 maja 2000 przez Niezależne Zrzeszenie Studentów uczących się na Wydziale Politologii Uniwersytetu Szczecińskiego. 26 marca 2004 utworzono ją również na KUL-u.
Członkami i działaczami Legii Akademickiej byli m.in. Karol Wojtyła, Jan Hermanowski.
36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej (36 pp LA) - oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.
Początkowo zamierzano kompanie Legii Akademickiej przydzielić do 5 Pułku Piechoty Legionów. Komendant Józef Piłsudski - już wtedy Naczelny Wódz i Naczelnik Państwa - zdecydował jednak utworzyć z nich osobny pułk, którego dowódcą 26 listopada 1918 mianował majora Zygmunta Bobrowskiego.
W ogólnej numeracji istniejących, bądź też tworzących się wówczas pułków Legia Akademicka otrzymała 3 grudnia numer 36, a dziesięć dni potem złożyła na Placu Saskim wobec Naczelnego Wodza uroczyste ślubowanie na wierną i ofiarną służbę Rzeczypospolitej.
Dowództwo:
Pododdziały:
Powrót do Warszawy
Od 21 listopada 1920 do wiosny 1921 36 pp LA znajdował się w Dubnie. Dopiero w marcu 1921 wraz z 21 pp i 1 Pułkiem Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego wrócił do Warszawy, witany entuzjastycznie przez ogół mieszkańców z władzami municypalnymi na czele. Zakwaterowany w swych koszarach przy ul. 11 Listopada (po b. 2 Orenburskim Pułku Kozaków), rozpoczął okres pokojowej pracy nad wyszkoleniem wojskowym nowych z roku na rok szeregów młodzieży.
Obsada personalna
Dowódcy:
Oficerowie pułku:
Tradycje 36. pułków piechoty kultywują w III Rzeczypospolitej pododdziały 36 Brygady Zmechanizowanej z Trzebiatowa.
ZARYS HISTORII WOJENNEJ PUŁKÓW POLSKICH 1918-1920
36 PUŁK PIECHOTY LEGII AKADEMICKIEJ
(fragment opisujący udział w bitwie warszawskiej)
Na przedmościu Warszawy 8-a dywizja miała bronić odcinka między Okuniewem a Leśniakowizną, który obsadziła XVI brygada, czyli 21-y pułk piechoty z I i III batalionami 36-go pułku w odwodzie w Ossowie. Odwód dywizji natomiast stanowiła cała XV brygada, a więc 33-y pułk piechoty w rejonie Ossowa, oraz 13-y pułk piechoty w rejonie Rembertowa. Na prawo odcinek ten łączył się z 15-ą, na lewo z 11-ą dywizjami, a bezpośrednio z IV batalionem 47-go pułku piechoty, powstałym z oddziałów wartowniczych warszawskich.
W tym czasie pułk 36-y składał się właściwie z dwóch o bardzo niskich stanach batalionów: I — kapitana Sawickiego i III — kapitana Banasińskiego, oraz z utworzonej ze zbiegłych z niewoli żołnierzy II batalionu samodzielnej kompanii porucznika Pogórzelskiego. Dopiero tutaj stan bojowy pułku, wynoszący dotąd 18 oficerów, 399 bagnetów i 16 karabinów maszynowych podniósł się znacznie przez, przybyłe dnia następnego wieczorem z Warszawy, uzupełnienie z marszówki oraz ochotniczy batalion, tak zwany 236-y pułk, pod dowództwem porucznika Matarewicza. Oddział ten został następnie wcielony do pułku, jako II batalion. Dzięki temu pułk osiągnął siłę 31 oficerów, 1055 bagnetów i 18 karabinów maszynowych. Uzupełniony w ten sposób pułk 36-y oczekiwał spokojnie w rejonie Ossowa spodziewanego co chwila ataku nieprzyjaciela.
Bój pod Ossowem. — Bitwa na przedmościu warszawskim rozpoczęła się wczesnym rankiem 15 sierpnia utarczkami z pozostawionymi w tylnych strażach oddziałami, które pod naciskiem przeciwnika wycofywały się powoli, odsłaniając główną linię obronną. Wobec tego postanowiono zgęścić obsadę linii, skierowując I batalion 36-go pułku piechoty na odcinek, zajmowany dotąd przez III batalion 21-go pułku piechoty, między wzgórzem 116 a Leśniakowizną. Zaledwie I batalion rozpoczął luzowanie, oddziały 21-go pułku zostały gwałtownie zaatakowane natarciem, idącym wzdłuż traktu z Majdanu na Ossów i Ząbki, będącego granicą odcinków 8-ej i 11-ej dywizji, a ściślej 21-go i 47-go pułków. Pod naporem tego uderzenia prawe skrzydło 47-go i lewe 21-go pułków zaczyna się chwiać i cofać, odsłaniając Ossów. Atakowały 2 pułki słynnej wyborowej dywizji Putny, jednego z wybitniejszych wyższych dowódców rosyjskich. Wówczas I batalion 36-go pułku piechoty z kompanią 3-ą porucznika Krygiela na czele wykonuje brawurowe przeciwuderzenie, odrzuca Rosjan, biorąc jeńców i 1 karabin maszynowy, poczym obsadza powstałą lukę wzdłuż rzeki Czarnej Strugi. Niebawem został podsunięty tutaj i III batalion pułku, który przybył już do Ossowa.
Tymczasem nieprzyjaciel rozpoczął drugie natarcie na ten sam styczny odcinek obu dywizji. Nie ulegało więc wątpliwości, że tędy wiedzie szlak głównego uderzenia rosyjskiego. Położenie stawało się groźne, bowiem odrzucony pułk 47-y dotąd nie wrócił na swój odcinek, przez co lewe skrzydło było wciąż odsłonięte. Ataki na razie zostały powstrzymane, lecz nieprzyjaciel śle coraz to nowe oddziały do walki, które w końcu znów spychają coraz bardziej prawe skrzydło 47-go pułku, zmuszając wreszcie i I batalion do cofnięcia się; traci on wtedy 6 zabitych, 16 rannych i 1 karabin maszynowy, później odebrany. Tym razem przeciwuderzenie wykonuje III batalion 36-go pułku piechoty wprost w kierunku północnym, a za nim śpieszy z Ossowa na Leśniakowiznę z odwodu dywizji I batalion 33-go pułku piechoty. Rosjanie znów zostają odrzuceni, przy czym tracą 2 karabiny maszynowe.
Łączności z 47-ym pułkiem w dalszym ciągu jeszcze brak; nawiązanie jej poruczono porucznikowi Zborowskiemu z 36-go pułku na czele oddziału, zebranego z rozbitków 47-go pułku. Odcinek teraz na lewo od 21-go pułku obsadza: III batalion 36-go pułku, potem I batalion 33-go pułku, dalej I batalion 36-go pułku i kompanią porucznika Zborowskiego, który wreszcie łączność z 47-ym pułkiem uchwycił. Jedyny tu odwód stanowi na razie 9-a kompania podporucznika Millera w Leśniakowiźnie. Dopiero po przybyciu wieczorem uzupełnień, a zwłaszcza batalionu ochotniczego, zyskano dość poważny liczebnie, lecz niestety zupełnie jeszcze nie wyszkolony odwód. Tymczasem zapadła noc, a z nią ustała walka; trwały tylko nadal utarczki patroli na przedpolu.
Walka o Ossów i Leśniakowiznę. Wraz ze świtem walka rozgorzała w dalszym ciągu. Właśnie I batalion zaczął zmieniać 33-i pułk, który miał przejść do odwodu, kiedy o godzinie 3 minut 30 Rosjanie rozpoczęli natarcie na ten sam odcinek. Jest ono tak gwałtowne i silne, iż w pierwszej chwili włamuje się między 36-y a 46-y pułki. Wtedy kompania 9-a podporucznika Millera, wraz z I batalionem ruszają do kontrataku. Nieprzyjaciel Jednak jest w takiej przewadze, że po kilkunastu minutach przeciwnatarcie to załamuje się w walce wręcz, w której ginie podporucznik Miller. Powstaje zamieszanie i cała linia cofa się na Ossów; łączność z 47-ym pułkiem znów utracona. Załamuje się również kontratak II batalionu 33-go pułku. Na odcinku pozostaje III batalion 36-go pułku, który razem z 21-ym pułkiem odpiera skutecznie ataki nieprzyjaciela, zaginając tylko nieznacznie skrzydło, dopóki nie zostaną.odzyskane po krwawej walce utracone pozycje.
Tymczasem wszakże liczne tyraliery rosyjskie posuwają się nadal na Ossów i już wdzierają się do wschodniego krańca wsi. Wówczas zostaje wysłany do natarcia batalion porucznika Matarewicza. Młody, niedoświadczony jeszcze żołnierz ponosi olbrzymie straty, jednak za przykładem swych dowódców oraz przybyłego z tym batalionem księdza Ignacego Skorupki, który z krzyżem w dłoni zagrzewa do walki, prze naprzód. Ginie dowódca batalionu, porucznik Matarewicz, oraz bohaterski kapłan, ksiądz Skorupka; batalion obejmuje podporucznik Słowikowski. Natarcie rozwija się pomyślnie, lecz w pewnej chwili dostaje się pod tak silny ogień karabinów maszynowych, że siła uderzeniowa topniejących w oczach szeregów słabnie. Nowe ataki rosyjskie ostatecznie II batalion powstrzymują.
O godzinie 9 wyczerpane zupełnie linie polskie ostatkiem sił stawiają opór. Nieprzyjaciel umacnia się we wschodniej części Ossowa. Na szczęście i Rosjanie, osłabieni morderczą walką, zatrzymują się na dłużej, co pozwala oddziałom pułku zebrać się i ochłonąć nieco. Korzysta z tego pułkownik Burhardt i około godziny 11 rzuca do przeciwuderzenia w bok natarcia rosyjskiego, między Ossów a Leśniakowiznę odwodowy III batalion 13-go pułku. Śmiałe natarcie dezorientuje przeciwnika. Jednocześnie podrywają się naprzód oddziały 33-go i 36-go pułków z Ossowa. W zaciętej walce na białą broń ostatecznie Rosjanie ulegają i pierzchają za Leśniakowiznę. W południe odzyskane stanowiska zostają ponownie obsadzone, a pomieszane w walce oddziały grupują się według związków taktycznych. Pułk, osłabiony tak ciężką walką i olbrzymimi stratami, potrzebuje za wszelką cenę odpoczynku. Ostatnie godziny dnia mijają względnie spokojnie. Dopiero o godzinie 22 pod osłoną nocy Rosjanie raz jeszcze usiłują zdobyć Leśniakowiznę, czemu szczęśliwie pułk 36-y przeciwdziała.
Tymczasem przychodzi rozkaz oddania odcinka 13-mu pułkowi, który właśnie podciągał już pod linię. Zluzowane bataliony 36-go pułku piechoty po skoncentrowaniu się w Ossowie maszerują wczesnym rankiem do odwodu: I i II bataliony w rejon Rembertowa, a III — oddany do dyspozycji 21-go pułku, jako odwód — do Okuniewa.
Straty pułku były bardzo znaczne. Poległo 5 oficerów: prócz wspomnianych podporucznik Wojciech Świdwiński i podporucznik Mieczysław Habel, oraz 47 szeregowych, wśród nich żona podporucznika II batalionu; sanitariuszka Helena Szybowska; rannych 3 oficerów (podporucznik Kamiński, podporucznik Szybowski, podporucznik Szulje) oraz 153 szeregowych. Z pomiędzy poległych podoficerów należy wymienić sierżantów: Będzichowskiego, Grzmielewskiego, Maciejowskiego i Zimka, oraz plutonowych: Chojnowskiego, Czajkowskiego i Zarembę.
Prócz wspomnianych już wyróżnili się w tej bitwie wyjątkowym męstwem między innymi porucznicy Gajda i Krygiel, podporucznicy Kęsik i Sokół, sierżanci Jaworski, Mazgajski, Winiarski i Wałecki.
Wypad z czołgami na Małków i Górki. — Krótki odpoczynek krzepi znacznie siły żołnierza. Dopiero przed wieczorem 16 czerwca I i II bataliony zostają raz jeszcze zaangażowane tutaj do walki. Mianowicie wykonują one w obecności dowódcy frontu, generała Józefa Hallera, wypad z czołgami, zajmując wsie Małków i Górki, oraz zdobywając 3 karabiny maszynowe i biorąc jeńców.
Następnego dnia Rosjanie zachowywali się biernie, okazując jakby konsternację. Wysłane patrole spędzają z łatwością oddziały nieprzyjacielskie. Były to pierwsze rezultaty uderzenia z n d Wieprza pod Dęblinem na północ, na tyły nieprzyjacielskie grupy manewrowej Naczelnego Wodza, rozpoczętego ze świtem 16 sierpnia. Wieczorem na całym froncie polskim zarządzono pogotowie marszowe i przygotowano się do akcji pościgowej. Bitwa warszawska była skończona. Odtąd role się zmieniają: prześladowane w odwrocie oddziały przeszły do zawrotnego pościgu, zakończonego wielkim zwycięstwem oręża polskiego.
Bój pod Ossowem w dziejach 36-go pułku zajmuje poczesne miejsce. Ofiarna z przemożnym wrogiem walka w obronie stolicy wplotła do wieńca sławy pułku piękną wiązankę bohaterskich czynów oficerów i żołnierzy. Za okazane przez Warszawę serce pułk odwdzięczył się sowicie krwią i życiem wielu młodych istnień.
