Patronat Narodowy
Wciąż mało znany jest fakt, że obok A. Rattiego, przyszłego Papieża Piusa XI, w czasie Bitwy Warszawskiej przebywał w Polsce jako oficer francuskiej misji wojskowej największy Francuz XX wieku, słynny później polityk i wódz Francuzów Charles de Gaulle.
Tym bardziej warto więc przypomnieć zapiski de Gaulle'a na temat przebiegu zwycięskiej ofensywy polskiej w sierpniu 1920 r., po raz pierwszy przedstawione w zakazanych wówczas w kraju "Zeszytach Historycznych" paryskiej "Kultury" z 1971 r.:
"14 sierpnia: Ogólna ofensywa została postanowiona (...). W tej samej chwili wydaje się, że wszystko do najdrobniejszego szczegółu jest jasne. Wierne wojska polskie, których wyższe kadry były jednymi z najlepszych na świecie, odczuwają natychmiast, że silna i logiczna wola ma zamiar skoordynować wysiłki (...). Jeszcze zanim rozpoczęła się bitwa, czuję, jak tych żołnierzy znaczy powiew zwycięstwa, który tak dobrze znam (...).
17 sierpnia: Ofensywa rozpoczęła się świetnie. Grupa manewrowa, którą dowodzi szef Państwa, Piłsudski, zgrupowana pomiędzy Iwanogrodem a Chełmem, szybko posuwa się na północ. Nieprzyjaciel, całkowicie zaskoczony widokiem na swoim lewym skrzydle Polaków, o których myślał, że są w stanie rozkładu, nigdzie nie stawia poważnego oporu, ucieka w rozsypce na wszystkie strony albo poddaje się całymi oddziałami (...).
20 sierpnia: Tak, to jest zwycięstwo kompletne, triumfujące zwycięstwo. Z innych armii rosyjskich, które groziły Warszawie, niewiele co powróci. Mimo szybkości, z jaką uciekały, Polacy je przeganiali i zachodzili od lasu" (por. Ch. de Gaulle, Bitwa o Wisłę. Dziennik działań wojennych oficera francuskiego, w: "Zeszyty Historyczne", Paryż 1971, zesz. 19, s. 13-16).
(ur. 22 listopada 1890 w Lille, zm. 9 listopada 1970 w Colombey-les-Deux-Églises) – francuski polityk i teoretyk wojskowości, w czasie II wojny światowej stał na czele emigracyjnego rządu Francji, kontynuującego walkę z Niemcami hitlerowskimi. W latach 1959-1969 był prezydentem Francji i twórcą nowej konstytucji ustanawiającej półprezydencki system rządów. Przed II wojną światową był znany głównie jako propagator idei masowego użycia broni pancernej. Napisał kilka książek. Człowiek Roku 1958 według magazynu Time.
De Gaulle przyszedł na świat w starej szlacheckiej, aczkolwiek zubożałej rodzinie. Jego ojcem był Henri de Gaulle (ur. 1848), profesor wielu liceów prowadzonych przez jezuitów. Przyszły prezydent wyrastał w atmosferze patriotyzmu i tolerancyjnego katolicyzmu. Miał czworo rodzeństwa (trzech braci i siostrę).
Od 1910 roku uczęszczał do szkoły wojskowej w Saint-Cyr, gdzie koledzy nazywali go szparagiem lub dwumetrowcem, później służył w 33 pułku piechoty w Arras pod pułkownikiem Philippe Pétainem. W czasie I wojny światowej był trzykrotnie ranny a w marcu 1916 roku raniony pod Verdun został wzięty do niewoli. W czasie pobytu w niewoli podjął 5 prób ucieczki wskutek czego osadzono go w obozie dla jeńców wykazujących skłonność do ucieczek, gdzie zaprzyjaźnił się z więzionym tam rosyjskim oficerem późniejszym marszałkiem Michaiłem Tuchaczewskim.
Od kwietnia 1919 do stycznia 1921 roku przebywał w Kutnie jako instruktor w składzie francuskiej misji wojskowej pod komendą gen. Louisa Faury, gdzie w dawnej szkole Gwardii Cesarskiej w Rembertowie wykładał teorię taktyki. W lipcu i sierpniu 1920 roku został na krótko wcielony do polskiej jednostki bojowej i awansowany do stopnia majora. Odmówił przyjęcia stałego przydziału i powrócił do Francji, gdzie następnie wykładał dzieje wojskowości w Saint-Cyr.
Od 1925 roku był sekretarzem marszałka Pétaina, po kilku latach popadł z nim w konflikt. Od października 1927 roku był dowódcą batalionu w Trewirze, w 1929 roku został przeniesiony do Libanu. Od 1931 roku pracował w Sekrecie Generalnym Obrony Narodowej. W 1934 roku wydał niezgodną z francuską doktryną wojskową pracę "Vers l'armée du métier" ("Ku armii zawodowej"), w której pokazywał potrzebę technicznego usprawnienia armii, aby była ona zdolna do prowadzenia wojny manewrowej, a nie pozycyjnej.
We wrześniu 1937 roku został dowódcą 507 pułku czołgów w Metzu, w grudniu awansował na pułkownika. W kwietniu 1940 roku powierzono mu dowództwo 4 dywizji pancernej. 25 maja został tymczasowo podniesiony do rangi generała brygady. 5 czerwca został mianowany podsekretarzem stanu do spraw wojny z teką wiceministra w rządzie Paul Reynauda. Jednak już 14 czerwca wojska niemieckie wkroczyły do Paryża, rząd udał się do Bordeaux a 16 czerwca marszałek Pétain został premierem Francji po uzyskaniu większości przez stronnictwo kapitulacyjne (Pierre Etienne Flandin, Pierre Laval, Camille Chautemps Jean Darlan). Następnego dnia w przemówieniu radiowym marszałek Petain wystąpił w przemówieniu radiowym z prośbą o rokowania w sprawie zawieszenia broni z III Rzeszą. Przemówienie marszałka, bohatera I wojny światowej ostatecznie złamało morale armii francuskiej. Zwolennicy kontynuacji walki w oparciu o terytoria zamorskie Francji (Georges Mandel) zostali internowani na pokładzie okrętu wojennego w Casablance.
De Gaulle ewakuował się drogą lotniczą z Francji dzięki pomocy Winstona Churchilla. W dniu 18 czerwca wygłosił z Londynu na falach BBC słynny radiowy apel do narodu francuskiego, wzywający do dalszej walki. Założył tam komitet "Wolna Francja". 28 czerwca Wielka Brytania uznała de Gaulle'a za "przywódcę wszystkich Wolnych Francuzów, gdziekolwiek by się znajdowali", Stany Zjednoczone w dalszym ciągu uznawały rząd Vichy.
4 lipca 1940, sąd wojskowy w Tuluzie skazał zaocznie de Gaulle na 4 lata więzienia. W następnym procesie w Clermont-Ferrand, 2 sierpnia tego roku, skazano go na karę śmierci, degradację wojskową i konfiskatę dóbr za zdradę stanu.
Mimo to, stopniowo rosło poparcie dla de Gaulle'a. Wiele terytoriów zamorskich Francji zdecydowało mu się podporządkować wbrew woli rządu Vichy. Były to: Chandernagor, Nowe Hebrydy, Nowa Kaledonia, Francuska Afryka Równikowa, Kamerun i Gujana Francuska. W sierpniu de Gaulle chciał przejąć Dakar ale wobec oporu gubernatora Senegalu wiernego rządowi Vichy musiał zrezygnować z tego planu. 27 października w Brazzaville zapowiedział utworzenie Rady Obrony Francji mającej kierować francuskimi wysiłkami wojennymi i mającej współpracować z rządem Wolnej Francji. W grudniu Rada została uznana przez Wielką Brytanię.
De Gaulle mobilizował ludność różnymi symbolicznymi akcjami. W grudniu 1941 roku w ramach "godziny nadziei" francuskie ulice opustoszały na godzinę, w listopadzie 1941 roku ustanowiono Order Wyzwolenia. Symbolem Wolnej Francji był krzyż lotaryński, z dwoma poprzecznymi belkami.
Mimo początkowego osamotnienia, de Gaulle wzmacniał pozycję swoją i Wolnej Francji na arenie międzynarodowej, starając się, aby Wolni Francuzi brali udział czynny i decyzyjny we wszystkim, co tyczyło się Francji i jej terytoriów. Doprowadził do odrzucenia układu między rządem Vichy i Wielką Brytanią (Saint-Jean-d'Acre z 14 lipca 1941) w myśl którego walki w Syrii i Libanie miały zostać przerwane. 21 czerwca 1941 r. Francuzi z Sił Wolnej Francji walczyli i zdobyli Damaszek razem z Brytyjczykami i Australijczykami. De Gaulle wzywał swoich rodaków do wsparcia aliantów w operacji Torch po ich desancie w Algierii i Maroku 8 listopada 1942 roku, mimo że na prośbę generała Henri Girauda alianci wykluczyli jego samego z tych walk.
Przyszła też pora na działania na terytorium Francji, gdzie 1 stycznia 1942 został przerzucony Jean Moulin z powierzoną mu przez de Gaulle'a misją zjednoczenia francuskiego ruchu oporu. Zdecydowali oni o powołaniu do życia Krajowej Rady Ruchu Oporu.
Cały czas wzmacniał de Gaulle swoją pozycję wobec państw alianckich. 24 września 1941 powołano Francuski Komitet Narodowy (CFN) pod jego przewodnictwem – chodziło o utworzenie prawdziwego rządu, który mógłby zostać uznany przez Londyn, Waszyngton i Moskwę. 14 lipca 1942 roku Wolna Francja zmieniła nazwę na Francję Walczącą. Pod naciskiem Churchilla i Roosevelta 14 stycznia 1943 roku spotkał się w Casablance z popieranym przez Amerykanów generałem Henrim Giraudem. 4 czerwca w Algierze na pierwszym wyzwolonym terytorium Francji razem powołali Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego (CFLN) początkowo z Giraudem jako dowodzącym wojskiem i de Gaullem jako szefem rządu. CFLN został uznany przez Wielką Brytanię, ZSRR i Stany Zjednoczone 26 sierpnia.
De Gaulle odnosił coraz to nowe sukcesy. W lipcu, po rozruchach, Antyle przyłączyły się do Wolnej Francji, generał został triumfalnie przyjęty w Maroku i Tunezji, wreszcie po ponad miesiącu walk 8 października 1943 Korsyka została wyzwolona jako pierwszy kontynentalny departament Francji.
3 czerwca 1944 Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego (CFLN) został przekształcony w Tymczasowy Rząd Republiki Francuskiej (GPRF), na czele z de Gaullem. Chodziło o to, by wyzwalane tereny francuskie nie podlegały władzom alianckim, ale tymczasowemu rządowi zależnemu od Zgromadzenia Konsultatywnego, którego pierwsze posiedzenie odbyło się 9 listopada 1944.
25 sierpnia 1944 gen. Charles de Gaulle wkroczył do wiwatującego Paryża. 9 września GPRF przeniósł się z Algieru do Paryża, uzupełniono skład rządu przyjmując do niego także komunistów. W październiku Tymczasowy Rząd Republiki Francuskiej został uznany na arenie międzynarodowej. W grudniu de Gaulle odwiedził Moskwę gdzie podpisał porozumienie o sojuszu i wzajemnej pomocy. Na wieść o wycofywaniu się sił amerykańskich, w grudniu 1944 wysłał do obrony Strasburga de Lattre de Tassigny'ego. Francja odzyskała Alzację i Lotaryngię.W latach 1944-1945 dowodzona przez de Gaulla armia francuska przekształciła się w czwartą siłę koalicji antyhitlerowskiej w Europie skupiając w swoich szeregach w grudniu 1944 roku milion żołnierzy zaś w maju 1945 roku 1 milion 250 tysięcy żołnierzy i dystansując armię i flotę Kanady. Francja wystawiła czwartą co do wielkości armię koalicji antyhitlerowskiej w Europie(po radzieckiej, amerykańskiej i brytyjskiej) zarówno pod względem ogólnej liczebności jak i liczby żołnierzy walczących na frontach-w Europie Zachodniej, na froncie wschodnim i na Pacyfiku.Na rozkaz de Gaulla oddziały I armii francuskiej w marcu 1945 roku wkroczyły na terytorium Niemiec i zaczęły ustanawiać tam francuska administrację okupacyjną. Miało to poważny wpływ na umocnienie międzynarodowej pozycji Francji i wydzielenie jej stref okupacyjnych w Niemczech i Austrii wraz z francuskimi sektorami w Berlinie i Wiedniu.
De Gaulle nie został zaproszony na obrady podczas konferencji jałtańskiej, która zakończyła się w lutym 1945 roku. Francja jako czwarte mocarstwo koalicji antyhitlerowskiej brała natomiast udział w ceremonii kapitulacji III Rzeszy. Weszła jako członek stały do Rady Bezpieczeństwa ONZ w czerwcu tego roku. Nie wzięła jednak udziału w konferencji poczdamskiej.
16 listopada 1945 de Gaulle stworzył trójpartyjny gabinet na bazie Ruchu Republikańsko-Ludowego i socjalistów, do którego formalnie weszła też Francuska Partia Komunistyczna, która uzyskała najlepszy wynik wyborczy, ale mimo to była najsłabiej reprezentowana w rządzie. Komisja Konstytucyjna zdecydowała o ograniczeniu władzy prezydenckiej, de Gaulle odszedł z rządu w styczniu 1946 r. niechętny rządom partyjnym.
Francuzi zaakceptowali w referendum nową konstytucję IV Republiki. 7 kwietnia 1947 w Strasburgu de Gaulle ogłosił utworzenie Zgromadzenia Narodu Francuskiego – Rassemblement du Peuple Français (RPF), które szybko zdobyło duże poparcie i wygrało wybory samorządowe w październiku. W wyborach 1947 roku uzyskało 40% głosów, ale w 1951 już tylko 22,30%. Po porażce wyborczej w 1953 roku de Gaulle ogłosił wycofanie się RPF z życia politycznego i publicznego. Ostatecznie w 1955 de Gaulle ogłosił własne wycofanie się z życia publicznego.
W związku z trudną do opanowania sytuacją w Algierii i znalezieniem się Francji na skraju wojny domowej, w maju 1958 roku prezydent René Coty zaprosił de Gaulle'a do powołania rządu ocalenia narodowego. Jako premier przygotowywał projekt nowej konstytucji, którą w referendum 28 września poparły europejska część Francji i terytoria zamorskie poza Gwineą.
1 października 1958 roku utworzono Unię na rzecz Nowej Republiki, mającą popierać de Gaulle'a, która świetnie wypadła w wyborach 30 października. Dekretem z 19 grudnia de Gaulle ustanowił organy Wspólnoty Francuskojęzycznych Państw Afryki, tworząc w ten sposób system federalny. 21 grudnia Charles de Gaulle został I prezydentem V Republiki.
We wrześniu 1959 roku de Gaulle zapowiedział pozostawienie Algierczykom samookreślenia swojej przyszłości. W grudniu Mali, Senegal i Madagaskar opowiedziały się za swoją niepodległością. Proklamacja niepodległości Kamerunu miała miejsce 1 stycznia 1960 r., Togo 27 kwietnia tego roku. W czerwcu tego roku niepodległość ogłosiły Federacja Mali (republiki Sudanu i Senegalu) i Madagaskar, w sierpniu Górna Wolta, Nigeria, Gabon, Wybrzeże Kości Słoniowej, Kongo, Republika Środkowoafrykańska i Czad. Po rozpadzie Federacji Mali narodziły się Senegal i Mali. W listopadzie suwerenność uzyskała Mauretania.
De Gaulle prowadził politykę niezależności od USA, dążył do zbudowania potęgi militarnej Francji, w tym nuklearnej. W lutym 1960 wykonano pierwszą próbę atomową.
W listopadzie de Gaulle w przemówieniu użył sformułowania "Algieria algierska". W styczniu 1961 roku w referendum większość Francuzów i Algierczyków, mieszkających w tym kraju, poparła samookreślenie Algierii. W kwietniu powstało ryzyko puczu wojskowego, ale udało się go uniknąć – część przywódców dołączyła do OAS – Organizacji Tajnej Armii, która organizowała zamachy terrorystyczne, dążąc do odstąpienia od budowy niepodległej Algierii. Ostatecznie, po dyskusjach w sprawie podziału terytorialnego Sahary, 19 marca 1962 roku podpisano układy w Evian.
W 1962 r. de Gaulle zaproponował referendum w sprawie wprowadzenia powszechnego głosowania na prezydenta. W styczniu 1963 roku podpisał Traktat Elizejski o współpracy RFN i Francji. 31 stycznia 1964 roku de Gaulle uznał rząd komunistyczny Chin wbrew stanowisku USA. Popierał także narody Ameryki Łacińskiej w walce o niepodległość, sprzeciwiał się poczynaniom amerykańskim w Wietnamie.
W grudniu 1965 r. de Gaulle został wybrany w wyborach powszechnych na prezydenta. Po 8. miesiącach nieuczestniczenia w obradach, w styczniu 1966 r. Francja wróciła do obrad Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Wcześniejsze zawieszenie udziału w EWG miało na celu wymuszenie powrotu do jednomyślności przy ustalaniu decyzji tej instytucji. W marcu 1966 r. Francja wycofała się ze struktur wojskowych NATO. W czerwcu 1967 r. de Gaulle skrytykował Izrael za wywołanie wojny sześciodniowej z Egiptem.
We wrześniu 1967 roku de Gaulle odbył wizytę w Polsce, gdzie był entuzjastycznie witany.
W maju 1968 r. wybuchły manifestacje studenckie i związana z nimi ogólna fala strajków. Partia de Gaulle'a zmieniła nazwę na Unia na rzecz Republiki (UDR) i dostała najwięcej głosów w wyborach czerwcowych, przy miażdżącej porażce lewicy. Mimo to, po przegranym referendum w sprawie reformy Senatu, 28 kwietnia 1969 roku de Gaulle podał się do dymisji. Umarł półtora roku później, 9 listopada 1970 roku, w swojej posiadłości w Colombey-les-Deux-Églises.
